UPOKO VII. Ko nga tikanga i Wahi Taongatia ai tetehi Hunga--i Rawakore ai tetehi Hunga.
[Image of page 36]
UPOKO VII.
Ko nga tikanga i Wahi Taongatia ai tetehi Hunga--i Rawakore ai tetehi Hunga.
WHARANGI TUATAHI.
Koiano--Otira haunga o nga Kai mahi--ko o ratou nei oranga, kei te ritenga o te utu o nga mahi; He Iwi ke ano--ko te tu i nga Rangatira--ekore nei e tahuri ki te mahi;--i ora ai ratou--na nga Matua no mua te whakaemieminga o nga taonga--tu iho ki nga tamariki--no konei ka whai rawa;--he mahi ano ta ratou--he mahi Runanga Nui--he Kai whakawa--heoti ko te utu i kore--ko ratou ano hei aro atu ki era mahi--ta te Rangatira tana mahi; Ko te Rawa ia--he nui ke nga Rawa--he noho noa iho te mahi.
Erangi, ko te tu i te Hunga whai taonga--he ruarua, ko nga kai mahi i nui ke o Ingarangi;--kei etehi whenua--i kapi katoa i te Iwi Rawakore--nui atu to ratou mate--kei nga Moutere Maori--he Iwi mate i te kai--i te kakahu--i te taonga--erangi ko nga whenua--kua takoto pai te tikanga o nga Ture--he tikanga pai to reira, he tikanga penei me to Nui Tireni he tikanga ora--to te ora tenei--ko ia e kaha ana ki te mahi ekore e noho mangere--a--e whaimahara--e pera ana me te ritenga o te Pi--tena ia e whiwhi ki te taonga;--whanau rawa ake nga tamariki, kua whiwhi ki nga taonga i whakaemiemi ai Nga Matua.
He tikanga pai ano taua tikanga nei mo nga tai
[Image of page 37]
tamariki--mo ratou e minamina ana ki te ako--e whaimahara ana, e kaha ana ki te mahi--ka kaha ki te mahi--ka tiaki i nga taonga, ka toe nga Rawa--hei Rawa ma nga tamariki--muri iho ko nga tamariki--ka whenei tahi to ratou whakaro ki o nga Matua--ekore e wheau ka waiho ratou hei Hunga wai Taonga--I penei tia hoki te tikanga i whiwhi ai etehi o nga Rangatira Pakeha ki o ratou taonga--he mea whaimahara--he mea tohu tohu marie--heoti, ko te tangata ano i whiwhi ki te taonga i whiwhi--ko te mea ano i kore--i kore--ekore hoki ianei e tae te aro--ko nga hunga rawakore kia tu katoa ratou i te taonga--ahakoa--kore--me aha,--he pai ano to te ngakau ina minamina ki te taonga, hei Rawa mo nga tamariki, Otira, kaore i te nui rawa ake o te taonga, engari ano i to te ngakau humarie.
He whenua ano, ahakoa tohungia te taonga e te tangata--tera e riro nga taonga--te muru e te tangata ke--na te he ianei o nga ture o era whenua--nokonei hoki, ngoikore tonu te tangata--kaore i te tahuri ki te mea taonga mona,--he wehi; kei whenakotia e te tangata ke--tona tukunga iho--he whenua Rawa kore--te tu o tona tangata, he Rawa kore ano hoki.
WHARANGI TUARUA.
Ka rongo nei tatou ki nga tikanga o te Hunga whai Taonga o te Hunga Rawa Kore--he wahi ano ki te taonga--he wahi ano ki te rawa kore;--tena ranei--ka tangohia i nga taonga o te Hunga whai Rawa--tuhatuha ina Ki te Hunga taonga kore--kowai i hua ai, e pai ake he tikanga mo ratou? ekore--engari ranei--ko konei kitea ai te korenga iho o nga Rawa--ahakoa riro mai nga taonga o te Hunga whai Rawa--ko te tu ano o raua--e kore hoki e mutumutu te mahi--inahoki, me
[Image of page 38]
mahi ki te ringa o te tangata, ka whiwhi ai ki te Kai, ki te Kakahu, ki te aha, ki te aha--engari,--i to mua tikanga--mahi atu te tangata ka riro mai te Utu i te tangata nana te mahi--i te wahi o te taonga--tena, ka whakaratoa katoatia ki te Rawa--kei whea te huhuatanga o te moni--tona tu--to tenei tikanga--koia tenei--mahi atu te tangata--kainga ake nga kai--ka pau--ekore te whakaro e mea--kia whaitohungia he moni--he wehi--kei rangona--tikina mai--tangohia e te tangata ke:
Ekore e ngaro te tukunga iho o tenei tikanga--akuanei, ka puta pea--he tau mate kai--ka puta ko nga mate turoro ranei--me pewhea ra he tikanga mo tena tangata--kua ngaro katoa nei ana Rawa,--nga moni hei oranga mona?
Akuanei--no te matenga ka mate--tana e kimi ai, he mahi maua--a kowai i hua ai--tena te tangata e tahuri ki te tuku mahi mai mana--kua kore nei hoki nga Puna o te moni;--ko ratou ko nga tangata--i pono te toenga wahi iti o nga Moni--e kore e hamumu te reo--he wehi--kei rangona--tikina mai nga Moni, tangohia--ta te wehi tana hanga--kawe rawa ki roto o te Ana Kowhatu takoto ai--tanu ai ranei ki te whenua--kia ngaro kei kitea--akuanei, na enei tikanga ka mate te whenua i te kore kai, i te kore moni;--ka whenei tonu te ritenga, me o nga Iwi Maori--to tena tangata--tona whakaro--koia ake ano--ko ratou, ko te Hunga wai taonga o mua--kua rawakoretia inaianei--ko te Hunga Rawa kore--kua kore rawa he taonga inaianei, kua mate noa ake:
Erangi ko te tikanga pai, koia tenei,--ahakoa,--whai taonga,--ahakoa Rawakore--ko te Ture kia tika--kia whenei me te Ture o Ingarangi--me to konei tikanga hoki--kia pai ai, kia takoto ai te taonga--kei tikina
[Image of page 39]
huhuakoretia mai e te tangala ke--tango ai--kia waiho koia tangata--koia tangata, hei kimi, hei whakaro i tetehi taonga, i tetehi oranga mona ake ano,--kia waiho--ma tona ngakau ake ano e rapu he tikanga pai mona--ko te ata noho--kia ata noho--kei poka ki runga ki to tera tangata taonga tutu ai,--whakakuare ai: Akuanei hoki tatou rongo ai--ki te tikanga o te Hunga whai Rawa--he tangata--he whakaro ano tona--he tangata--he whakaro ke ano tona;--ko tetehi e pupuri ana i ana taonga--ko tetehi--he tuku noa atu,--he hanga ngahoro noa--heoti,--ahakoa puritia te Moni--ekore ano e rite te pupuri--haere ana ka riro i te mano o te taonga--i te utu kai,--i te utu aha--i te utu aha--tona okiokinga--to nga moni, kei runga kei te Hunga Rawakore, hei oranga mo ratou mo a ratou tamariki,--he ahakoa ianei kaiponu te tangata i ana moni, me aha i te hiahia o te ngakau ki te nui ki te pai o te taonga; ahakoa--kaiponutia, tera ano e riro te tango--haunga te tango whenako--he tango e te ringaringa o nga kai mahi taonga, inahoki--ekore te kai, te taonga e huhua noa ake i roto o te moni--ma te ringaringa o te tangata ka oti te taonga;--Ahakoa kaiponu te ngakau, ahakoa ngawari--he rite tahi, ekore te moni e ora te titaritari e te taonga:
He maha ke nga Huarahi o tenei hanga o te moni,--inahoki, ahakoa kaiponutia nga Moni a te tangata whai Rawa--tera ano e riro--hei taonga hei oranga mo te tangata ke,--ka rangona nga moni kei te takoto--akuanei minaminatia ai e etehi tangata,--hei moni ki a ratou takoto ai--hei a mua, ka whakahoki ano ki te tangata nana nga moni--ka whanau mai nga moni, ko etehi o nga tamariki ka kawe ki te matua--ki te tangata nana te putake o nga moni,--apiti atu ko te Matua ko nga
[Image of page 40]
tamariki, hei ritenga, hei koha ki a ia--he maha ke nga tikanga e whakawhanau ai te moni i ana tamariki--ka tupu nga kai, ka hokoa hei moni--koia ia ko nga mahi ahu whenua, ko te hokohoko o te taonga--ko te tiki i nga Rawa o era whenua o era Moutere, ka uta mai ka hoko,--nakonei ka ata kitea te whakawhanautanga o te moni.--
He ahakoa ianei, ma te kanohi e titiro, he nui ke nga moni a te tangata whai Rawa--he hori--ko te nui--i nui--nui kau--ko te ingoa i riro kau ki a ia--na nga huarahi emaha o te moni, tae tonu atu ki te Hunga Rawakore--hei oranga mo ratou;--he hori te hoatu noa atu o te moni ma te tangata,--engari ano, waiho mana e kimi marie i ona Huarahi, tae noa ano ki tona tutakinga mai--ko te tangata manawanui--mana ka riro ai--ko te tangata i kore--kore noa iho.
Wharangi tuatoru.
Ko te tikanga e kiia nei--no te rironga katoatanga o nga taonga i te Iwi whairawa i kore rawa ai nga taonga o te Hunga Rawa Kore--he hori;--i kitea te he ki te Whakatauki--he whakatauki no mua--mo te Poho,--mo te Tinana katoa o te tangata,--mo nga Ringa, mo nga Waewae, mo nga Kanohi Katoa;
I mua, e ai ta taua Whakatauki nei,--whai--pakanga ana nga Ringaringa, nga waewae, me nga kanohi--ki to ratou Matua ki te Poho--te take, o te pakanga,--he whakaro iho no ratou--mahi kau ko ratou i nga Kai ma te Poho,--kore kau he tikanga kia ratou--nokonei ka puta to ratou whakaro--kia kati ratou te mahi--heoti, rite katoa o ratou whakaro kia whakamutua tonutia te mahi--Ka mea ko nga waewae--kia kati ratou te pikau haere i te Poho nei--Ko nga Ringa i mea--kati hoki tatou te
[Image of page 41]
whangai ake ki te Kai--ko te Ihu i mea, kati au te hongi atu i nga kai papai--Ko nga Kanohi i mea,--kaua rawa tatou e kimi oranga mo te Poho kaiponu nei--ko nga Taringa i mea, me tutaki, kei rongo ki nga karanga--heoti, ka mate te Poho i te hiakai--muri iho--kihai hoki i roa,--ka mate ko nga--waewae, ko nga ringa, ko nga kanohi,--ka Iwikoretia, ka puta te koingo,--ka mate noa iho:
Heoti ano--ka tahi ka puta te kupu a te Poho--ka karanga atu ki ona piringa mai--ki nga Ringa,--ki nga Waewae, "E Hoa ma, katahi ano te hunga kuare ko koutou, ara, te whakaro,--ko koutou ko te kai mahi kai mai maku ka mahi marie,--kaua e tu mai ki te pakanga ki au,--inahoki--ehara i kiia ai,--ko au anake i ora i nga kai--huatu, ko tatou tahi--ko au hei tarai i nga Kai,--tona putanga he Toto,--he Wairua,--i ora ai koutou, i kaha ai te mahi,--nokonei, me atawhakaro koutou,--ko koutou--kei te mahi kai maku--utua atu e au ko nga toto, i whai kaha ai--i whai-Wairua ai koutou."
Ko nga tikanga anei, ina whakaritea atu ki te Hunga whai Rawa, ki te Hunga Rawakore,--he ahakoa ianei,--kaiponu te ngakau o te Tangata taonga, na nga huarahi e maha o nga moni, ka tae ano nga moni ki te Hunga Rawakore--Ko te Poho tera, ko te tangata Taonga--ko nga piringa,--ara ko nga waewae, ko nga ringaringa--ko nga kai mahi kai anei i whakaritea ki te hunga rawakore--Ko nga tikanga enei o te tangata kaiponu i nga taonga:
He tangata ano, he ritenga ke tana, he ritenga atahua--he whenei me ta te Apotoro i mea ai--"he hohoro ki te hoatu--ki te titari i te taonga--
[Image of page 42]
waiho iho ki a ia hei tohu, hei oranga mona i tera ao atu--nokonei i mohiotia ai ki nga kupu penei a nga Apotoro--he whenei ano te tangata i mua--he Whai taonga, he Rawakore,--kihai i kiia kia rite tonu te whaitaongatanga o te tangata--engari ano, ta nga Apotoro i mea ai--ko ratou ko te Hunga whai Rawa, kia atawhai atu ki te hunga mate kai, kakahu ranei, nokonei--ka waiho marie ano te tangata i nga taonga kia noho ana--ma tona ngakau ka atawhai, ka ngahoro nga Rawa ki te hunga mate, he pai ano mona--ekore hoki e tae te aro, kia kiia atu nga taonga o tera tangata,--engari ano, ma tona ngakau ake ano--ka rite ai ki te kupu a Paora--"kia kaua ai e hoatu uaua te taonga,--ko ta te Atua hoki e pai ai, he Ngakau oha noa:"--
He pai ano to tenei tikanga--kia waiho te tangata kia kimi marie ano ia i te hiahia o tona ngakau ake ano--ahakoa kaiponu--ahakoa atawhai--he kino ano to te tangata kaiponu, kowai koa e ki ana he pai--he ahakoa, na te tini o nga huarahi, ka tae ano ona taonga ki te whakaora i te Hunga Rawakore--he kino ano to te ngakau kaiponu--he ahakoa--me waiho marie ano kia noho ana--me whakarite ki ta te Karaipiture e mea ana--"aua nga taonga o tera tangata e hiahiatia atu," na te mea, nona ake ano ona taonga:
No te kitenga, ka kite pea tatou i te tangata whai-Rawa e kaiponu ana, e whakahi ana,--ko konei pea penei ai he kupu ma tatou,--mehemea pea i au nga taonga o te tangata ra, tena pea e puta te atawhai o toku ngakau;--he tika ano--e puta ranei, e kore ranei--kowai i hua ai e puta--otira,--tenei ano ka kitea ai te pai o tou ngakau,--ka atanoho koe, kapai to tikanga i roto o te takiwa i whakaritea ai, hei takiwa mahinga mou--koia
[Image of page 43]
pea ka puta he atawhai mau, ina whakawhiwhia koe ki te taonga;--Kua oti ianei te whaitohu e te Atua,--he tangata ano,--he tangata ano,--Ko koe ina whakawakia koe,--Ekore koe e whakawakia,--ki to te tangata ke tikanga--engari ano, ki te tikanga o au mahi ake ano--i roto i te wahi i whakaritea ai hei takiwa mahinga mau.
